Mercan Resifi Ekosistemleri

Mercan resifi ekosistemleri, Dünya’nın ekolojik dengesinin korunmasında önemli ölçüde katkıda bulunur. Bu resifler başta küresel ısınma olmak üzere bir çok tehdit ile karşı karşıyadır. Sucul ekosistemlerin, bu tehditlere karşı korunabilmesi için resiflerin daha detaylı tanınması ve vurgulanması gerekir.

Mercan Nedir?

Mercanlar,polip vücutlu canlılardır. Milyonlarca polipin minerallerle karışmış boynuzsu iskeletine “Mercan” denir.^[1]

Mercan Resifi Nedir,Nasıl Oluşur?

Uzun yıllar içerisinde kaynaşan mercan iskeletlerinin zamanla deniz yüzeyine yükselerek meydana getirdikleri uzun mercan kayalarına ‘Resif’ denir. Mercan kayalıklarının meydana gelebilmesi için suyun ılık olması gerekir. Norveç batı sahillerinde olduğu gibi soğuk iklim bölgelerinde de rastlanılabilirken en çok bulunduğu yerler; Afrika’nın doğu sahilleri ile Büyük Okyanus’daki Hawaii adaları arasındaki bölge ve Bermuda’dan Brezilya’ya kadar olan bölgelerdir. En meşhur mercan kayalıkları Avustralya’nın kuzeydoğu sahillerinde bulunan ve uzunluğu 2000 km olan Büyük Set Resifi’dir.^[1]

Mercanları Etkileyen Olumsuz Şartlar

1) Doğal Düşmanlar

Deniz yıldızı türlerinin bir çoğu, mercan poliplerinin avlanmak için salgıladığı maddelerle beslenirler. Bazı türler ise direk bu polipleri yerler. Benzer şekilde Papağan ve Çütre balıkları da doğrudan poliplerle beslenirler. ^[2,3]

2) Deniz Kirliliği

Denetimsizce  denizlere  boşaltılan   kanalizasyon ve gübre atıklarının temiz  sulara  karışması, denizlerde  atıklardan  kaynaklanan   kirliliğin artmasına   neden   olmaktadır.   Bu  durumun   son   yıllarda   artması denizlere azot, fosfor gibi  maddelerin  karışmasına ve  berrak  suların kaybolmasına  neden   oluyor.  Bu maddeler  deniz  yosunları  için çok miktarda besin kaynağı anlamına gelmektedir. Bu maddeler sayesinde deniz yosunları  çok  fazla  büyür  ve  mercanların  üzerini  kaplayarak ölmelerine neden olur.^[2]

3) Küresel Isınma

Karbondioksit, su buharı ve diğer bir çok gazla birlikte atmosferi oluşturmakta  ve  yeryüzünü  ortalama 14°C sıcaklıkta tutmaktadır fakat son 150 yılda artan  karbondioksit oranı, dünyanın %30 oranında ısınmasına neden olmuştur. Küresel ısınmaya bağlı  olarak  deniz  sularının  ısınmaya  başlaması mercan resiflerini tehdit etmektedir. ^[2]

4) Kıyı Erozyonu

Kıyı erozyonu,denizdeki bulanıklığı arttırır. Deniz yosunları da mercanları terk ederek ışık alabilecekleri daha temiz sulara giderler. Mercanlar ise en önemli besin kaynaklarını kaybettikleri için yavaş yavaş ölür. Mercanlara parlak renklerini veren Zooxanthellae algleri ev sahiplerini terk ettikleri  için mercanların beyazlaşmasına ve saydam hale gelmesine neden olur. Enerjisine büyük ölçüde katkı sağlayan yosunların kaybı mercanları açlığa ve hastalığa karşı savunmasız bırakır. ^[2,4]

Mercan Resifleri Neden Önemli?

Mercan resifi ekosistemlerinin yok olması biyolojik çeşitlilikte çok trajik bir kayba neden olacaktır. Çünkü sıcak denizlerin diplerinde yoğunluk gösteren resifler, okyanusta yaşayan canlıların %25’ine ev sahipliği yaparlar. Buna ek olarak mercan resifleri kıyı şeridinin korunmasını sağlar, ticari öneme sahip birçok balık türü için beslenme alanı oluşturur. Aynı zamanda turistler için popüler bir çekim merkezidir. Bu ekosistemlerin yok olmasıyla kıyılarda yaşayan insan toplulukları balıkçılığın çökmesi ve azalan turizm nedeniyle çok daha büyük zarara uğrayacaklardır.^[7,9]

Sürecin Yıllara Dağılımı

1980’lerden bu yana küresel ısınma nedeniyle  yükselen  deniz  yüzeyi sıcaklıkları   1998,   2010,   2016,  2017’de   mercanların  daha    önce görülmemiş şekilde    beyazlamasına neden oldu.  Geçen yılda, dünya resiflerinin yaklaşık %12’si El Niño ve iklim değişikliğiyle ağartıldı. Hayvan dokuları yoğun pigmentli olmadıkça, ağartılmış bir simbiyozda ki dokular şeffaf veya yarı saydamdır. Ağartılmış mercanlar beyazdır, altta yatan kalsiyum karbonat iskeletinin rengidir. Hayvan partneri hayatta kalabilir, simbiyoz haftalar ile aylar arasında iyileşebilir veya alternatif olarak hayvan dokuları ölebilir. Bazı resiflerde ki mercanlar ve diğer simbiyotik türler, bir ağartma olayının sonucu olarak kitlesel mortaliteye maruz kalmıştır.^[5,8,9]

Okyanus Asitleşmesi Sorunu

Mercan  popülasyonları,  bir  dizi  sıcaklık,  derinlik ve ışık   koşullarını kapsayan çeşitli ortamlarda büyüme ve yerel koşullara uyum sağlama eğilimindedir.  Buna  rağmen  son   zamanlarda  bilim  insanları   artan atmosferik   karbondioksit   ve   sıcaklık   düzeylerine   bağlı   okyanus asitleşmesi tehlikesi konusunda uyarılarda bulunmaktadırlar. CO₂ deniz suyunda çözüldüğünde karbonik asit oluşturmak üzere  suyla tepkimeye girer. Karbonik asit, okyanus asitleşmesi adı verilen süreçte okyanus pH’ını düşürür. Karbonat iyonu (CO₃^2-) konsantrasyonunda ortaya çıkan azalma, mercan resifleri kalsifikasyonu üzerinde ciddi sorunlar yaratacağı tahmin edilmektedir. ^[3,7]

Alınması Gereken Bazı Önlemler

-Artan okyanus sıcaklıklarına katkıda bulunan karbon emisyonlarını azaltmak.
-Atmosfere salınan sera gazı miktarını azaltmak.
-Güneş enerjisinin önünün açılması.
-Karbon oranı sıfır olan nükleer enerjinin ön plana çıkarılması. ^[3,9]

Bilim insanlarının yapmış olduğu çalışmaların sonucu; son 30 yılda denizlerin ısısının 1°C artmış olduğunu, resiflerin %10’luk bir bölümünün yok olduğunu ve önlem alınmadığı takdirde de 2050 yılına kadar resiflerin tamamının yok olacağını söylemektedir.

Kaynakça

[1] Hughes,P. ve ark.,(2017),Global Warming and Recurrent Mass Bleaching of Corals,Nature,543,373-377
[2] Gözcelioğlu,B.,(2017), Mercanlar,Tübitak Bilim Genç, İlk Erişim Tarihi:11.01.2020
[3] State,P.(2019), How to Restore A Coral Reef: New Guidelines For Helping Corals Adapt to Changing Environment.
[4] University of Miami Rosenstiel School of Marine & Atmospheric Science,(2018),Some Corals Might Adapt to Climate Changes
[5] Douglas,A.E.,Coral Bleaching-How and Why?, Marine Pollution Bulletin,2003,385-392
[6] Hughes,T., ve ark., Two-Thirds of Great Barrier Reef Hit by Back to Back Mass Coral Bleaching., 2017
[7] Reece,J.B. ve ark,Campbell Biyolojisi,Gündüz E. Çev., 9.Baskı, Sayfa 55, 2017
[8] O. Hoegh Guldberg, PJ Mumby,[…], RH Bradburg, A Dubi, ME Hotziolos, ‘Coral Reef Under Rapid Climate Change and Ocean Acidification, 2007
[9]- National Geographic, Brain Clark Howard, ‘Corals Are Dying onThe Great Barrier Reef.’, 2016, İlk Erişim Tarihi:11.01.2020