Merhaba sevgili okurlarımız! Bu yazımda sizlere parlak yeşil ışık saçan canlılar arasından bir tanesini anlatacağım: Mycena chlorophos Mantarı.
Güney Asya ormanların da gece küçük bir gezintiye çıktığınızı, ağaçların silüeti haricinde varlıklarını fark edemeyeceğiniz kadar karanlık olduğunu düşünün. Etrafa iyice baktığınız da ağaçların arasın da parlak, yeşil ,küçük noktalar görecekseniz.Biraz ürkebilirsiniz ama sakin olun,yeşil noktalara doğru yaklaştığınız da bunun bir mantar olduğunu anlayacaksınız.
Mycena chlorophos olarak bilinen bu tür, Fungi aleminin Mycena cinsinden bir türüdür. Mycena cinsi mantarlar birkaç cm genişliğin de olan küçük mantarlardır .Cinsin diğer türleri genellikle gri ve kahverengi renklere sahip olsalar da bu tür onlardan farklıdır .Türe özgü en belirgin özelliği, geceleri parlak yeşil bir ışık saçıyor olmalarıdır.”Bu mantar klorofilli!” desek de inanmayın,önceleri yeşil ışıma sebebiyle bu yanılsamaya düşülse de alakası olmadığı mikroskop görüntülemesi ile anlaşılmıştır. Epitetindeki “chlorophos” ismi de buradan gelmektedir[1,3].
Bu türün fiziksel özelliklerini tanımlayacak olursak Mycena chlorophos 30 mm çapında 1.2 bir boyuta ulaşabilen ve hafif yapışkan bir salgı salgılayan karpoforlara sahiptir. Karpoforları,genişliği ile neredeyse aynı dikey yüksekliğe ulaşan ince gövdelerinin üzerine oturmaktadır.” [3].
Neden geceleri yeşil ışık yayıyorlar peki ?
Bu tür , geceleri biyolüminesans yaptıkları için yeşil ışık yayarlar . Konu üzerine daha detaylı bilgiler için sitemizdeki diğer yazılarımızı ziyaret etmenizi tavsiye ederek az da olsa biyolüminesanstan bahstemek isstiyorum.Biyolüminesans,kelime anlamı olarak canlının öz salgısı olan kimyasallar yoluyla ışık üretmesidir[2,3]. Temelinde oksitlenme tepkimeleri nedeniyle oluşurken M. chlorophos‘ta oksijenin lüsiferinle tepkimeye girmesiyle ışık üretmesidir [5,6].
Yayılış olarak subtropikal Asya, Avustralya ve Brezilya’da bulunan bu biyolüminesant mantarın karpofor ve sap kısmından çıkması beklenen yeşil ışığın optimum görülme sıcaklığı optimum 27° Celcius’tur[1].
Peki bir mantar neden biyolüminesans yapma ihtiyacı duyar? Bu konuyu üzerine yapılan araştırmalar,bölgesel şartlar da göz önünde tutularak bazı mantarların,böceklerin üremelerine yardımcı olmak için bu tarz bir yeteneği geliştirdikleri fikrini yoğun tartışmalara açmıştır[2].
Birçok mantarın sporlarını dağıtmak için rüzgardan ya da böceklerden yararlandığını biliyoruz. Bu mantar türünde de sporları meyve (toprak üstünde gördüğümüz kısım) gövdesindedir ve sporlarını da aslında burada üretirler. Üreme şanslarını daha çok artırmak için koku ya da biyolüminesansı tercih ederler[4].
Peki bu biyolüminesans olayı sadece geceleri mi gerçekleşir? Bu sorunun cevabı için yapılmış bir çalışmada karanlık ortamdan ziyade gece vaktini beklediği anlaşılmıştır. Bunun sebebi olarak da sıcaklık faktörünü de hesaba katarak bir bakıma “enerji tasarrufu” yaptığı anlaşılmıştır. Gündüzleri parlamanın diğer canlılar için az görüleceği ve seçiciliğin azalması,görülse dahi sıcaklık faktörünün -ki küçük farklılıklar dahi- negatif etkisi olacağından karanlığı tercih ettikleri anlaşılmıştır[4].
“Her durumda, sık ormanlarda spor çimlenmesi için en iyi koşullar, daha nemli ortamlar olduğundan ve nemin geceleri yüksek olmasından ötürü gece vakitleri tercih edilir.”[2] .Buradan yorumla da böceklerin ve diğer Arthropoda üyelerinin spor yayılımında en verimli olduğu zamanların gece olduğunu da söyleyebiliriz.
Kaynakça
[1] “14 bizarre and beautiful mushrooms – Mycena chlorophos”,Treehugger. (11.06.2020 tarihinde erişilmiştir.)
[2] “Some mushrooms glow in the dark – here’s why “,Cell Press (Science Daily). (11.06.2020 tarihinde erişilmiştir.)
[3]“Mycenachlorophos”,Mycobank. (11.06.2020 tarihinde erişilmiştir.)
[4] “Mycena Chlorophos”,Our Breathing Planet (11.06.2020 tarihinde erişilmiştir.)
[5] “Cracking the mushroom glow mystery”,Chemistry World. (11.06.2020 tarihinde erişilmiştir.)
[6] “Canlı ışık: biyolüminesanın kimyası”,Science in School. (11.06.2020 tarihinde erişilmiştir.)
Yazı Sahibi
Merve Öztaş
Merhaba ben Merve Öztaş. Hacettepe biyoloji 4. sınıf öğrencisiyim. Hidrobiyoloji, entomoloji, botanik, nörobilim, psikoloji, ornitoloji gibi bir çok alanda araştırma yapıyorum.
[…] diğer kara biyolüminesansı örneği verecek olursak mantarlar bu canlılara verilebilecek en iyi örneklerdir. Özellikle geceleri oldukça güçlü bir şekilde […]