Ana Sayfa Botanik Akdeniz’in Oksijen Kaynağı: Deniz Çayırları

Akdeniz’in Oksijen Kaynağı: Deniz Çayırları

28 Temmuz 2020

1775

Denizlerin altı, birçok değişik ekosistemi ve bu değişik ekosistemlerde birçok değişik canlıyı barındırmaktadır. Ülkemiz dahil birçok ülkenin kıyısının olduğu Akdeniz de bünyesinde değişik ekosistemleri barındıran bir denizdir. Kıyıdan başlayarak 40 metre derinliğe kadar görülebilen deniz çayırları Akdeniz’deki yaşam için son derece önemli bir ekosistemdir ve birçok farklı tehdit ile karşı karşıyadır.

Akdeniz’de deniz çayırlarını oluşturan en önemli tür su altı yaşamına uyum sağlamış bir bitki olan Posidonia oceanica‘dır. Dünya üzerinde sadece Akdeniz’de görülen bu tür, değişik hesaplamalara göre bölgede 25.000 ile 50.000 km2 arası bir alan kaplamaktadır ve bu alan Akdeniz Havzası’nın %3’üne eş değerdir. Vejetatif olarak, kök sürgünleriyle çoğalan Posidonia oceanica‘nın Batı Akdeniz’deki bir kolonisinin 10.000 yaşında olduğu tahmin edilmektedir. Bu sebeple, Posidonia oceanica‘nın bu kolonisi en yaşlı bitki kolonilerinden biri olarak kabul edilmektedir. [1] [2]

Türkiye kıyıları ve yakın çevresinde Posidonia oceanica’nın yayılımı. Kırmızı renk yoğun, mavi renk seyrek bölgeleri belirtmektedir. [5]

Deniz Çayırlarının Önemi

Posidonia oceanica çayırları, korunaklı yapıları sayesinde birçok canlıya yaşam alanı sağlar. Hesaplamalara göre, Akdeniz’deki türlerin %20’si Posidonia oceanica çayırlarında yaşamaktadır. [3]
Rizom adı verilen gövde metamorfozlarıyla kendisini sıkı bir şekilde deniz tabanına sabitleyen Posidonia oceanica, deniz tabanı erozyonunu azaltır.
Posidonia oceanica çayırları, fotosentez ile bol miktarda oksijen üreterek tüm Akdeniz’deki canlı yaşamını destekler. 1 m2 deniz çayırının günde 10-15 litre arası oksijen ürettiği tahmin edilmektedir.
Önemli bir oksijen kaynağı olmalarının yanı sıra, önemli miktarda karbondioksit gazını bünyelerine almaktadırlar.
Kuru Posidonia oceanica yaprakları, kıyıya vurur ve sahilde yığınlar oluşturur. Kuru yapraklardan oluşan bu yığınlar kumulların erozyonunu azaltmanın yanı sıra, kıyı kumulu ekosistemindeki bitkilere besin kaynağı sağlamaktadır. [3]

Karşılaştıkları Tehditler

Posidonia oceanica türünün yavaş gelişme özelliği sebebiyle tahrip edilen deniz çayırlarının yeniden oluşması yüzlerce yıl almaktadır. Yılda ortalama 2 cm büyüme gösteren bu türün 1 m2 çayırının yaklaşık 100 yılda oluştuğu hesaplanmaktadır. [4]

1950’li yıllardan beri, Akdeniz genelinde deniz çayırlarında çeşitli sebeplerden dolayı azalma gözlemlenmiştir. İncelemeler sonucunda ise bu durumun çoğunlukla insan faaliyetleri sebebiyle ortaya çıktığı tespit edilmiştir. [4]

Denizlerdeki kirlilik, hem kimyasal maddeler sebebiyle, hem de suyun bulanıklaşarak fotosentezin azalması sebebiyle Posidonia oceanica çayırlarını tehdit etmektedir.
Trol avcılığı, deniz çayırlarını köklerinden sökerek yüzlerce yıl içinde oluşan çayır örtüsüne ciddi zararlar vermektedir.
Deniz tabanı yapısını dikkate almadan, bilinçsiz bir şekilde demirleyen gemilerin çapa demirleri, trol avcılığına benzer bir şekilde yüzlerce yılda oluşan bitkileri kökünden sökerek ciddi zararlar vermektedir. [4]

İtalya, Fransa ve İspanya başta olmak üzere Akdeniz ülkelerinde Posidonia oceanica çayırlarının korunmasına ve restore edilmesine yönelik çeşitli çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalarda daha çok gemilerin bilinçli bir şekilde, deniz tabanı yapısını dikkate alarak, kumluk zeminlere demirlemesini teşvik etmeye ve trol avcılığını önlemeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır.

From mechanical to chemical impact of anchoring in seagrasses: The ... — Deniz çayırlarında demirleme kaynaklı hasar [6]

Sonuç

Akdeniz’in gerekse deniz yaşamı, gerekse de kıyısal yaşamı için birçok katkısı bulunan Posidonia oceanica çayırları, günümüzde insan faaliyetleri başta olmak üzere birçok sebepten dolayı tehditlerle karşı karşıyadır. Her ne kadar birçok ülkede deniz çayırlarının korunmasına yönelik çalışmalar olsa da bu çalışmaların sonuçlarının alınması bitkinin yavaş büyüme hızı sebebiyle uzun zaman alacaktır. Bu sebeplerden dolayı, çeşitli yöntemlerle ve çalışmalarla deniz çayırlarının korunması gerekmektedir.